Corona en overmacht: de geannuleerde vakantie

Dit is deel twee van onze blogserie over de gevolgen van het Coronavirus op overeenkomsten. Deel 1 leest u hier.

Maandag 23 maart, op het nieuws: vanwege het Coronavirus annuleert touroperator Corendon alle vakanties die stonden gepland voor de periode tot 1 juni. Reizigers die al hadden geboekt krijgen hun aanbetaling niet terug terwijl dat wel gebruikelijk is als een reisorganisatie een reis annuleert. In plaats van terugbetaling geeft Corendon aan haar klanten een voucher waarmee ze een andere vakantie bij Corendon kunnen boeken.

Kan Corendon dat zomaar doen? Hoe zit dat juridisch nu eigenlijk? Is dit een vorm van ‘overmacht’? Op die vragen proberen wij hier antwoord te geven.

Wij gaan er vanuit dat het hier gaat om pakketreizen die Corendon heeft verkocht en waarvoor zij van haar klanten al aanbetalingen of zelfs de hele reissom heeft ontvangen. Voor zulke pakketreizen gelden een paar specifieke wettelijke regels.

Totdat de door hem gekochte pakketreis begint, heeft de reiziger het recht, als zich “op de plaats van bestemming of in de onmiddellijke omgeving daarvan, onvermijdbare en buitengewone omstandigheden voordoen die aanzienlijke gevolgen hebben voor de uitvoering van de pakketreis of voor het vervoer naar de bestemming”, om de pakketreisovereenkomst te beëindigen zonder een boete of vergoeding te hoeven betalen en heeft de reiziger bovendien recht op terugbetaling van al zijn aanbetalingen.

Is de wereldwijde Corona-epidemie zo’n ‘onvermijdbare en buitengewone omstandigheid’? Wij denken van wel, want toen de Tweede Kamer over deze wet debatteerde, werd als voorbeeld van ‘onvermijdbare en buitengewone omstandigheden’ onder meer de situatie genoemd dat sprake is van grote gevaren voor de menselijke gezondheid zoals de uitbraak van een ernstige ziekte op de plaats van bestemming. Die situatie doet zich nu voor. Want het Coronavirus is inmiddels een ernstig gezondheidsprobleem dat wereldwijd speelt en daarmee ‘op elke plaats van bestemming’. Omdat wereldwijd landen maatregelen nemen als het sluiten van grenzen en beperking van het luchtvaartverkeer, is eveneens in veel gevallen sprake van aanzienlijke gevolgen voor ‘het vervoer naar de bestemming’.

Maar in het geval van Corendon heeft niet de reiziger, maar de reisorganisator het initiatief genomen om de pakketreis te annuleren. Volgens de wet mag de reisorganisator in een beperkt aantal gevallen inderdaad de pakketreis annuleren, waaronder het geval dat hij de overeenkomst niet kan uitvoeren als gevolg van ‘onvermijdbare en buitengewone omstandigheden’. Wij schreven hierboven al dat volgens ons de uitbraak van het Corona virus inderdaad zo’n omstandigheid is. De reisorganisator mag de reis dus om die reden annuleren. Een reisorganisator die om deze reden de pakketreis annuleert, hoeft volgens de wettelijke regeling ook geen schadevergoeding te betalen aan de reiziger, maar moet wel aan de reiziger alle voor de pakketreis betaalde bedragen volledig terugbetalen. Dat laatste is een regel van dwingend recht, wat wil zeggen dat afwijkende afspraken, bijvoorbeeld in de algemene voorwaarden van de reisorganisator, niet geldig zijn.

Als Corendon de reizigers niet volledig wil terugbetalen maar in plaats daarvan aan hen een voucher wil geven waarmee ze een andere vakantie bij Corendon kunnen boeken, dan is dat volgens ons dus in strijd met de wet.

Corendon lijkt zich daarvan bewust te zijn, want volgens het nieuwsbericht vindt Corendon haar handelwijze gerechtvaardigd door de bijzondere omstandigheden van het geval en is Corendon in overleg met het ministerie van Economische Zaken en met de Autoriteit Consument & Markt (ACM) ‘over deze wijze van terugbetaling’. Je zou zo’n voucher inderdaad kunnen zien als een soort terugbetaling in natura, maar wij denken dat dit niet de terugbetaling is die de wet eist en dat een reiziger recht heeft op terugbetaling in klinkende munt.

Dat neemt natuurlijk niet weg dat de huidige situatie inderdaad ongekend is, en dat de Tweede Kamer bij het opstellen van de wettelijk regels voor pakketreizen nooit aan zulke uitzonderlijke omstandigheden heeft gedacht als waar wij nu mee te maken hebben. De wettelijke regeling voor pakketreizen is ontworpen en geschikt voor locale uitbraken van ziektes, maar niet voor een wereldwijde uitbraak van een pandemie die elke reis, elke reisbestemming, gevaarlijk voor de gezondheid maakt. De massaliteit van het Coronavirus-probleem vraagt misschien wel om een andere aanpak dan toepassing van een regel die nooit voor zo’n massale toepassing is ontworpen.

Volgens het nieuwsbericht is er inderdaad al overleg op nationaal niveau aan de gang over deze problematiek. Het lijkt ons daarom voor de meeste reizigers – maar misschien ligt dat in uw geval anders – het verstandigste om af te wachten wat dat nationaal overleg gaat opleveren. Voel u in de tussentijd niet gedwongen een voucher te accepteren waarin u eigenlijk helemaal geen zin hebt want daar hoeft u volgens ons geen genoegen mee te nemen, maar ga ook niet met advocaten aan de slag om zo snel mogelijk terugbetaling in geld te eisen. Dat kan later altijd nog, als dat nodig is. Op dit moment is het eventjes belangrijker om gezond te blijven en te helpen de uitbraak onder controle te krijgen.

Om tenslotte de vraag aan het begin van dit stukje te beantwoorden: wij denken dat voor reisorganisators die met een klant een pakketreis-overeenkomst hebben gesloten, het Coronavirus inderdaad een vorm van overmacht oplevert. Preciezer gezegd: het is een vorm van overmacht die in de wettelijke regeling van de reisovereenkomst uitdrukkelijk is erkend en vastgelegd, en waarbij de wetgever ook al heeft geregeld wat de gevolgen voor de reis-overeenkomst zijn als deze vorm van overmacht zich voordoet.