Forumkeuze in een internationale overeenkomst: welke rechter beoordeelt het geschil met mijn buitenlandse contractspartij?
Ondernemers kiezen er vaak voor om in hun contracten of algemene voorwaarden een forumkeuze op te nemen. Dat is een bepaling waarin partijen afspreken in welk land en bij welke rechter zij een eventueel juridisch conflict zullen oplossen. Het opnemen van een forumkeuze voor de Nederlandse rechter biedt duidelijkheid voor ondernemers die zaken doen met buitenlandse contractspartijen. Procederen in Nederland is vaak goedkoper en sneller, maar in elk geval vertrouwder dan bij een rechter in het buitenland.
Voor een buitenlandse contractspartij heeft de keuze voor een Nederlandse rechter grote gevolgen. Zo zal de buitenlandse partij juridische bijstand in Nederland moeten inschakelen.
Vanwege deze ingrijpende gevolgen is de hoofdregel dat een beroep op een internationale forumkeuze alleen geldig is, als de andere contractspartij schriftelijk heeft ingestemd met dit forumkeuzebeding. Als de forumkeuze is opgenomen in het (ondertekende) contract, zijn partijen hierover ten tijde van het sluiten van de overeenkomst waarschijnlijk al met elkaar in gesprek gegaan. Het vereiste van schriftelijke instemming leidt in dat geval niet snel tot problemen. Maar als de ondernemer de forumkeuze enkel heeft opgenomen in zijn algemene voorwaarden, waar het misschien minder snel wordt opgemerkt, dan is niet altijd direct duidelijk of de wederpartij schriftelijk heeft ingestemd met dit forumkeuzebeding.
Over de geldigheid van een forumkeuze in algemene voorwaarden ontstaan regelmatig conflicten. Recent heeft het Europese Hof van Justitie uitspraak gedaan in een dergelijk geschil. Het Hof boog zich in deze zaak over de vraag of wel sprake was geweest van schriftelijke instemming met het in de algemene voorwaarden opgenomen forumkeuzebeding.
Wat was er aan de hand? Tilman (in Nederland) en Unilever (in Engeland) hadden een overeenkomst gesloten. Op basis daarvan zou Tilman theezakjes verpakken voor Unilever. Partijen raakten vervolgens in conflict over de prijs. Op de overeenkomst waren de algemene voorwaarden van Unilever van toepassing. De algemene voorwaarden zaten niet bij de overeenkomst, maar konden via een (hyper)link in de overeenkomst worden bekeken en gedownload. De algemene voorwaarden bevatten een forumkeuze voor de Engelse rechter. Tilman stelde dat het forumkeuzebeding niet geldig was, nu zij daarmee niet schriftelijk had ingestemd.
Het Hof oordeelde dat een forumkeuzebeding dat niet rechtstreeks bij de overeenkomst is gevoegd, geoorloofd is als (1) in de overeenkomst uitdrukkelijk naar de algemene voorwaarden wordt verwezen die het beding bevat en als bovendien (2) deze algemene voorwaarden aan de wederpartij zijn medegedeeld. Een werkende link naar de website waar de wederpartij (vóór de ondertekening van de overeenkomst) kennis kan nemen van de algemene voorwaarden die van toepassing zijn op die overeenkomst, kwalificeert als mededeling van de algemene voorwaarden aan de wederpartij. Voor de schriftelijke instemming is verder niet vereist dat de wederpartij is uitgenodigd om de algemene voorwaarden te aanvaarden door het “aanvinken” van een vakje op die website.
In dit geval was de link naar de algemene voorwaarden van Unilever (met daarin de forumkeuze) dus voldoende om aan te nemen dat Tilman schriftelijk had ingestemd met het forumkeuzebeding. Het forumkeuzebeding was geldig en de Engelse rechter was bevoegd.
De les? De Nederlandse ondernemer moet de buitenlandse contractspartij in de overeenkomst uitdrukkelijk wijzen op zijn algemene voorwaarden (met daarin de forumkeuze). Hij kan de algemene voorwaarden via een link aan de andere partij ter hand stellen. Het is vervolgens niet nodig dat de wederpartij aankruist dat hij instemt met deze algemene voorwaarden. Wel zal duidelijk moeten zijn dat de link naar de algemene voorwaarden werkt. Om discussie daarover te voorkomen, is aan te raden om het forumkeuzebeding wel degelijk (ook) in de schriftelijke overeenkomst op te nemen. Op die manier zal een rechter eerder oordelen dat de wederpartij heeft ingestemd met het forumkeuzebeding. Wel leidt een forumkeuzebeding in de overeenkomst mogelijk tot discussie ten tijde van het sluiten van die overeenkomst.
