Loot boxes maken voetbalspel FIFA geen kansspel

De Kansspelautoriteit heeft de uitgever EA van de beroemde voetbalgame FIFA ten onrechte dwangsom van 5 miljoen euro opgelegd voor het exploiteren van een illegaal kansspel. Dat heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (de “Afdeling”) bepaald (9 maart 2022, ECLI:NL:RVS:2022:690). Hiermee komt de hoogste bestuursrechter tot een andere uitspraak dan de rechtbank Den Haag (15 oktober 2020, ECLI:NL:RBDHA:2020:10428).

Wat was er aan de hand?  

In de voetbalgame kunnen spelers in de FIFA Ultimate Team-modus (“FUT”-modus) met zogenoemde FIFA-packs (ook wel “loot boxes” genoemd) voetballers aanschaffen, waarbij van tevoren niet bekend is welke spelers er in de pakjes zitten. Wie geluk heeft vindt Lionel Messi of Virgil van Dijk: wereldberoemde voetballers die nuttig zijn in het spel en ook een hoge waarde vertegenwoordigen. Er zijn echter ook heel veel spelers die minder bekend en waardevol zijn. Zo was het in FIFA 21 mogelijk om een speler aan te trekken die als onderdeel van een Engelse reality show bij een team uit de lagere Engelse leagues was gaan spelen. Dat was qua aanleg bepaald geen Cristiano Ronaldo.

De FIFA-packs kunnen worden betaald met coins die in het spel verdiend kunnen worden door wedstrijden te spelen, maar wie sneller veel packs wil hebben kan ze ook kopen. Er zijn veel verschillende packs met variërende inhoud, omgerekend variëren ze in prijs van €0,42 tot €20,83.

Volgens de Kanspelautoriteit zouden de packs een verslavend element zijn in de voetbalgame dat op gokken zou lijken. De Kansspelautoriteit meende dat de packs moesten worden aangemerkt als kansspel in de zin van de Wet op de Kansspelen, waarvoor EA een vergunning nodig had. Nu EA de packs aanbood zonder vergunning, handelde EA volgens de autoriteit in strijd met de wet. De Kansspelautoriteit heeft vervolgens in 2019 een dwangsom aan EA opgelegd, met een maximum van 5 miljoen euro.

EA stapte daarop naar de rechter. Volgens EA wordt 92 procent van de packs niet met echt geld gekocht, maar vrijgespeeld via potjes voetbal. De verkregen voetballers kunnen vervolgens worden gebruikt in nieuwe spelletjes. Ook meent EA dat de inhoud van de packs geen prijs of premie is, omdat de inhoud niet op legale wijze in geld kan worden omgezet en afgesloten is van de economie. Noch de packs, noch de individuele spelers uit de packs zouden buiten het spel om worden verhandeld.

Wel of geen kansspel?  

Hoewel de rechtbank Den Haag eerder niet meeging in het standpunt van EA, oordeelde de Afdeling in hoger beroep anders: de packs zijn onderdeel van een behendigheidsspel en geen opzichzelfstaand kansspel. Een vergunning is daarom niet nodig. De packs zijn in plaats daarvan “onderdeel van een behendigheidsspel” en voegen “een kanselement toe aan het spel”. Volgens de Afdeling wordt de grote meerderheid van de packs verkregen door en gebruikt voor speldeelname en speelt de zwarte markt in packs een beperkte rol. Bovendien zou het daarbij vooral gaan om de handel in volledige accounts. De packs worden dus niet gekocht en verkocht vanwege de winkans, maar vanwege hun rol in het spel, aldus de Afdeling.

Omdat de packs geen kansspel zijn, is voor het aanbieden daarvan geen vergunning nodig. EA heeft de wet op de kansspelen daarom niet overtreden en de Kansspelautoriteit had EA geen dwangsom mogen opleggen. De Afdeling heeft de uitspraak van de rechtbank vervolgens vernietigd, waarmee de dwangsom definitief van tafel is. De Kansspelautoriteit heeft laten weten dat het “gaat bezien wat de consequenties van deze uitspraak zijn voor haar aanpak van loot boxes”