Ontslag wegens politieke uitlatingen op sociale media?

Op 15 maart jl. heeft Nederland gestemd voor de Provinciale Staten en de waterschappen. Een spannende periode waarbij de gemoederen hoog kunnen oplopen. Het kan dan ook voorkomen dat werknemers hun politieke mening openlijk op sociale media delen. Maar wat als die mening haaks staat op de visie van de onderneming van de werkgever? Kan de werkgever dan bijvoorbeeld overgaan tot ontslag? We bespreken het in deze blog.

Vrijheid van meningsuiting

Het uitgangspunt in de relatie tussen werkgever en werknemer is vrijheid van meningsuiting. De vrijheid van meningsuiting wordt in het arbeidsrecht ingevuld door de beginselen van ‘goed werkgeverschap’ en ‘goed werknemerschap’. De vrijheid van meningsuiting is alleen niet onbeperkt. Zo kan de werkgever aan de werknemer bepaalde instructies geven die de vrijheid van meningsuiting kunnen beperken. Denk bijvoorbeeld aan een e-mail of social media protocol waarin het opnemen van ‘vlaggen’ niet wordt toegestaan.

Uitlatingen op sociale media: de spelregels

Bijzondere spelregels gelden als de werknemer zijn politieke mening op sociale media deelt. Aan de hand van de volgende vier elementen (uit het Herbai-arrest) kan worden bepaald of de uitlatingen van de werknemer de grenzen van vrijheid van meningsuiting overschrijden:

• De aard van de meningsuiting;
• Motieven van de werknemer;
• Schade die de werkgever lijdt door de meningsuiting; en
• De zwaarte van de sanctie.

De werknemer zal over het algemeen meer bescherming genieten als het gaat om uitingen met een publiek belang of maatschappelijke relevantie, dan als het gaat om persoonlijke of discriminerende opmerkingen. Bij de afweging wordt daarnaast de (maatschappelijke) visie en de kernwaarden van de werkgever meegewogen. Een sterke ‘gekleurdheid’ van de werkgever kan meebrengen dat de werknemer daar bij de uiting van zijn mening rekening mee moet houden. Meegewogen wordt ook of de werkgever (potentieel) financiële of reputatieschade heeft opgelopen. Van belang is daarbij of de uitlatingen op een gesloten of openbaar platform zijn gedaan en of het zichtbaar was waar de werknemer werkzaam was. Ten slotte wordt beoordeeld of een lichte(re) sanctie mogelijk was geweest. Een lichtere sanctie dan ontslag is bijvoorbeeld het conformeren aan een gedragscode of mogelijk andere disciplinaire maatregelen.

Ontslag als gevolg?

Uit de afweging van de vier elementen kan volgen dat de uitlatingen van de werknemer de grenzen van vrijheid van meningsuiting overschrijden en in strijd zijn met goed werknemerschap. Afhankelijk van de specifieke omstandigheden, kan dat verwijtbaar handelen van de werknemer opleveren en (dus) een grond voor ontslag. Een goed voorbeeld waarin het ontbindingsverzoek van de werkgever werd toegewezen, is onderstaande uitspraak in de zaak van Greenpeace.

Voorbeeld Greenpeace

De werknemer van Greenpeace heeft zich op zijn Facebook-account uitgelaten over onderwerpen van maatschappelijke relevantie en waarin zijn (politieke) voorkeuren sterk in naar voren kwamen. Zo gingen de uitlating onder meer over de protesten in Hong Kong en de ontwikkelingen in Noord-Korea. De uitlatingen van de werknemer kwamen in strijd met de kernwaarden van Greenpeace. Het behoeft verder geen uitleg dat Greenpeace een organisatie is met een sterke maatschappelijke visie. Greenpeace vraagt de rechter dan ook om ontbinding van de arbeidsovereenkomsten.

Het Hof toetst de uitlatingen van de werknemer aan de hand van de vier elementen uit het Herbai-arrest. Met name acht het Hof van belang de (sterke strijdigheid van de uitlatingen met de) kernwaarden van Greenpeace, dat op de Facebook-pagina van de werknemer Greenpeace als werkgever vermeld stond en Greenpeace afhankelijk is van giften en haar geloofwaardigheid (er waren al klachten over de uitlatingen binnengekomen bij Greenpeace).

Het Hof Amsterdam oordeelt dat de uitingen van werknemer in strijd zijn met goed werknemerschap. Dit in combinatie met het feit dat de werknemer vervolgens niet bereid was zich (alsnog) aan de gedragscode van Greenpeace te houden, levert een redelijke grond voor ontbinding op (op basis van ‘verwijtbaar handelen’ van de werknemer).

Wat kunt u doen binnen de onderneming?

• U kunt instructies geven over het gebruik van sociale media met een social media-protocol of een gedragscode. Dit kan vervolgens helpen bij de afweging van de vier elementen uit het Herbai-arrest;
• Afhankelijk van de omstandigheden, kunnen uitlatingen van werknemers op sociale media leiden tot het mogen/moeten nemen van maatregelen. Bepaal zorgvuldig welke maatregel gepast is. Dit zal veelal beginnen met een waarschuwing en kan uiteindelijk resulteren in ontslag;
• Wees rond verkiezingen alert op eventuele spanningen op de werkvloer.