Recht op een vrije dag tijdens de feestdagen?

Heeft een werknemer recht op een vrije dag tijdens (officiële) feestdagen? Kan een werkgever de periode tussen kerst en oud- en nieuwjaar aanwijzen als verplichte vrije (vakantie)dagen? Heeft een (parttime) werknemer recht op compensatie?

Heeft een werknemer recht op een betaalde vrije dag tijdens (officiële) feestdagen?  

Nieuwjaarsdag, Goede vrijdag, Pasen, Koningsdag, Bevrijdingsdag, Hemelvaart, Pinksteren en Kerst. Het zijn de officieel erkende feestdagen in Nederland, maar niet iedereen is dan vrij.

Werknemers hebben geen wettelijk recht op een vrije dag tijdens officiële feestdagen. Of een werknemer betaald een vrije dag heeft hangt af van wat in de arbeidsovereenkomst of toepasselijke cao is overeengekomen. Ook kan sprake zijn van een verworven recht als sprake is van een jarenlange vaste praktijk die niet (schriftelijk) overeengekomen is. Is (stilzwijgend) overeengekomen dat een werknemer vrij is op (een) bepaalde feestdag(en), dan wordt die dag niet als vakantiedag aangemerkt. Deze dag mag dan ook niet in mindering worden gebracht van het aantal vakantiedagen van een werknemer.

Zijn verplichte vrije dagen tussen Kerst en Oud en Nieuw vakantiedagen?

Een werkgever kan specifieke dagen eenzijdig aanwijzen als ‘verplichte vrije dagen’ die gelden als vakantiedagen. Bijvoorbeeld de dagen tussen Kerst en Oud en Nieuw. Vereist is dat deze bevoegdheid is vastgelegd in een schriftelijke overeenkomst of cao. Geregeld kiezen werkgevers voor de variant dat 50% van de dagen tussen Kerst en Oud en Nieuw voor rekening komen van de werkgever en de andere 50% in mindering wordt gebracht van het vakantiesaldo.

Een werknemer moet wel ten minste aanspraak houden op de (naar rato berekende) wettelijke vakantiedagen.

Hebben (parttime) werknemers recht op (extra) compensatie tijdens gewerkte feestdagen? 

Werkgevers zijn in beginsel niet wettelijk verplicht om een werknemer (extra) te compenseren voor het werken op een feestdag. Of een werknemer wordt gecompenseerd hangt wederom af van de afspraken uit de arbeidsovereenkomst of cao.

Veel voorkomende vormen van compensatie zijn een (feestdagen)toeslag of een extra verlofdag voor het werken op vrije feestdag.

Feestdag op vrije parttime dag: pech of geluk?

Officiële feestdagen vallen jaarlijks op verschillende dagen in de week, maar verhoudingsgewijs het vaakst op een maandag. In 2022 valt ook Tweede Kerstdag op een maandag. Dit kan voor werknemers die parttime werken (en in dit voorbeeld juist op maandag vrij zijn) tot een nadeel leiden. Zij profiteren, in vergelijking tot collega’s die fulltime (of wel op maandag) werken, minder van de vrije feestdagen.

Werkgevers moeten waarborgen dat iedere werknemer, fulltimers en parttimers, gelijk worden behandeld en naar verhouding van de arbeidsduur een gelijk aantal uren vrij heeft. Het is aan werkgevers om daar rekening mee te houden, en dus niet een kwestie van geluk of pech.

In dat kader heeft het College van de Rechten van de Mens al meerdere keren overwogen dat met een jaarurensysteem geen (of minder) onderscheid wordt gemaakt op grond van arbeidsduur. Met het jaarurensysteem krijgt elke werknemer namelijk naar rato van het aantal uren dat de hij per week werkt hetzelfde aantal vrije (feest)dagen als de collega die fulltime werkt. Het college licht dit opnieuw toe in deze uitspraak.

Conclusie 

• Werknemers hebben geen wettelijk recht op een vrije dag tijdens officiële feestdagen en werkgevers zijn ook niet verplicht feestdagen (extra) te compenseren in tijd of geld.
• Een werkgever mag de dagen tussen Kerst en Oud en Nieuw eenzijdig verplichte vakantiedagen aanwijzen als dat is vastgelegd in een schriftelijke overeenkomst of cao en niet de wettelijke vakantiedagen betreft.
• Werkgevers moeten waarborgen dat parttime werknemers een naar rato gelijke compensatie(toeslag) ontvangen en profiteren van hetzelfde aantal vrije (feest)dagen als werknemers die fulltime werken.