Het gerechtshof te Amsterdam moest zich in 2011 buigen over een geschil tussen ING en zes werknemers. Er bestond een leaseautoregeling op basis waarvan de werknemers boven schaal 12 een leaseauto ter beschikking was gesteld. Deze auto mocht ook in privé gebruikt worden. In 2002 besluit ING om werknemers in schaal 12 niet langer een leaseauto ter beschikking te stellen. Aan de werknemers die in schaal 12 werkzaam waren had ING destijds de toezegging gedaan dat de wijziging voor hen geen gevolgen zou hebben. In 2010 (acht jaar later) besluit ING om deze ‘overgangsregeling’ te beëindigen, wat betekende dat de werknemers na afloop van het leasecontract geen leaseauto meer zouden krijgen. Het hof oordeelde dat ING slechts onder zeer bijzondere omstandigheden gerechtigd was de toezegging (uit 2002) niet langer gestand te doen. In dit geval stond een concrete, individuele toezegging dus aan een wijziging in de weg.Twee jaar later, hetzelfde hof. Nu gaat het om Heineken tegen negen werknemers. De werknemers, allen jurist, hebben bij hun aanstelling ongeclausuleerd een leaseauto gekregen. Ze waren niet verplicht om bij te houden hoeveel kilometers ze in privé rijden. Dan wijzigt Heineken de leaseautoregeling, en moet een aantal werknemers de auto inleveren vanwege de nieuwe toekenningscriteria. Het gerechtshof constateert dat er weliswaar een wijzigingsbeding was opgenomen in de leaseregeling, maar die regeling was niet van toepassing op de betreffende werknemers. Die hadden allemaal een individuele toezegging ontvangen. Deze werknemers behielden dan ook hun leaseauto.

We maken een sprong naar de zomer van 2015. Twee geschillen: één tussen de woningcorporatie Stichting Havensteder en twee werknemers, en één tussen Chubb Fire & Security en één werknemer. In de laatste zaak was sprake van een bedrijfsautoregeling op basis waarvan een werknemer enkel in aanmerking kwam voor een leaseauto wanneer hij minimaal 15.000 zakelijke kilometers per jaar rijdt, inclusief woon-werkverkeer. In een latere regeling is die grens gehandhaafd, zonder dat werd verwezen naar woon-werkverkeer. Begin 2014 laat Chubb Fire & Security aan de werknemer weten dat zijn recht op een leaseauto komt te vervallen per 1 juni 2014. Een procedure bij de kantonrechter volgt. Ondanks dat jarenlang niet de hand was gehouden aan de voorwaarden uit de bedrijfsautoregeling, kon de leaseauto ingenomen worden. Hierbij speelde mee dat de aanleiding voor inname van de leaseauto een noodzakelijke kostenreductie was, die door de werknemer onvoldoende was weersproken.Bij woningcorporatie Havensteder waren als gevolg van een fusie drie autoleaseregelingen van toepassing. Havensteder wilde twee van de drie regelingen afschaffen en bood een afbouwregelng aan. De ondernemingsraad had niet ingestemd met de wijziging. Havensteder beriep zich vervolgens op een wijzigingsbeding in één van de regelingen. Het verweer van de werknemers? Wij hebben geen leaseregeling ontvangen en slechts een voorbedrukt contract gekregen. De kantonrechter oordeelde vervolgens dat het wijzigingsbeding (dus) niet van toepassing was en dat de reden voor de afschaffing van de leaseregeling niet zodanig ernstig is dat de werknemers desondanks gehouden waren om de afbouwregeling te accepteren.

Een werknemer mag een leaseauto vaak ook privé gebruiken. Daarmee wordt het een secundaire arbeidsvoorwaarde (loon in natura) en is het voor een werkgever niet eenvoudig om deze zomaar te wijzigen. Uit de zaken die de afgelopen jaren voorgelegd zijn aan rechters kan wel een aantal ‘best practices’ worden afgeleid:Stel duidelijke toekenningsvoorwaarden op mét een wijzigingsbeding. Daar gaat het vaak fout – werknemers zijn niet aan een regeling gebonden of hebben afwijkende afspraken gemaakt. Zorg dat de toekenningsvoorwaarden van toepassing worden op de individuele werknemer en behoud het recht voor om tot intrekking over te gaan wanneer de werknemer niet meer aan de voorwaarden voldoet. Zorg dat de voorwaarden consistent worden toegepast;Bij een collectieve wijziging van de leaseautoregeling is de aanwezigheid van een eenzijdig wijzigingsbeding en instemming van de ondernemingsraad een steun in de rug. Als de ondernemingsraad al niet een afbouwregeling als voorwaarde weet te verbinden aan haar instemming is het als uitgangspunt verstandig om een afbouwregeling aan te bieden aan werknemers. Dit geldt ook als de ondernemingsraad betrokken is bij de wijziging (of indien er geen ondernemingsraad is ingesteld).

Terug naar Pulp Fiction. Ja, het is juist dat de auto van Vincent Vega niet door zijn werkgever – Marcellus Wallace – was ingenomen maar was vernield door een onbekende derde. En speelde zich dat niet af in Californië? Dat heeft dus niets te maken met het wijzigen van leaseregelingen naar Nederlands recht! Helemaal juist. Is het niet eens een goed idee om Pulp Fiction weer eens te bekijken?